Gister heb ik aandacht besteed aan Allerzielen door een kaars aan te steken en stil te zijn. De kaars, jaren geleden gekregen van mijn zoon, nadat hij “een kaarsje branden” eerst maar voodoo gedoe vond. De binnenkant van de kaars is hol en er kan elke keer opnieuw een waxinelichtje in. Ik steek deze kaars dit keer aan om stil te staan bij de gestorvenen om mij heen.
Yvonne komt in beeld, begin dit jaar het leven losgelaten. Aan de ene kant is daar het gemis, de pijn, bij haar ook fysiek, aan de andere kant de glimlach waar ze mee stierf. Het roodborstje en de specht brachten haar toen in het hier-en-nu. Nu brengen zij mij naar haar daar-en-dan.
Dan komt Joris in herinnering, die op zijn 27e is gestorven. Ik voel de pijn, het verdriet en het gemis, ook van zijn moeder. Je kind verliezen, wat een enorm groot verlies. Mijn woorden stokken. Ik zoek die in het boek “Jij wordt gekend” van Floortje Agema en lees:
LICHT EN DONKER
Licht bracht jij
licht en verwondering
zo mooi als licht kan zijn
als je mag houden van een kind
…….
donker werd de wereld
toen jij ons achterliet
wij zoeken leven in de diepte
van missen en verdriet
….
licht en donker
donker en licht
vullen mijn hart alle dagen
liefde straalt voorbij de pijn….
Zo bijzonder om nu inderdaad van zijn moeder te horen dat de liefde van Joris voelbaar aanwezig is.
Ook sta ik stil bij mijn clienten, die gestorven zijn. Ook daar was donker en licht. Donker in de weigering van een vader om een van zijn dochters nog te zien. Licht dat dezelfde vader de warme handen van zijn vrouw kon aannemen. Een andere client, die na een huwelijk vol vechten, op haar sterfbed werkelijk stromende liefde kon uiten naar haar man, het voelde voor mij als een godswonder. Verder is daar de opa van iemand dichtbij, overleden aan het grillige Corona virus. Verdrietig en ook troostend dat zij als dierbaren nu wel samen aanwezig konden zijn bij zijn sterven.
Als ik na een half uur de kaars uitblaas, voel ik mij gek genoeg verrijkt. Ik besef dat mijn kaars branden, aandacht richten is op verlies en op herstel. Daarmee donker en licht insluitend. Het duale procesmodel (bron tekening: In de wolken) geeft mooi weer dat het heen en weer gaan van verlies naar herstel veerkracht voortbrengt. Een aantal gezichten van collega’s in de zorg komen me voor ogen. Zij hebben grote verliezen geleden. Zijn doorgegaan met zorgen. Maar ook doorgegaan met momenten te nemen voor een warm bad en momenten om hun kwetsbaarheid te delen. Want rouwen doe je samen. Veerkracht is wat ik zie bij hen. Hopelijk blijven ze ruimte nemen voor herstel en reiken ze uit als het ondoenlijk lijkt. Ik zal er zijn en mijn kaars blijven aansteken, ook na Allerzielen, voor alle zielen dichtbij.